کبری مشکینی، محمدرضا افشارمقدم، جلیل خندقی،
دوره ۱۶، شماره ۲ - ( تابستان ۱۴۰۰ )
چکیده
سابقه و هدف: کنترل کیفیت و ایمنی مواد غذایی از بخش‌های مهم سلامت یک جامعه می‌باشد و در این بین، ارزیابی تقلب در محصولات غذایی در سال‌های اخیر موضوعی اساسی بوده است. خامه فرآورده‌ی حاوی چربی شیر و یکی از گران‌ترین و پر‌مصرف‌ترین چربی‌های خوراکی است که اغلب هدف تقلب به‌صورت اختلاط چربی‌های گیاهی مختلف با چربی طبیعی شیر قرار می‌گیرد. یکی از راه‌های کشف این نوع تقلب پایش استرول‌های گیاهی در این محصول لبنی است.
مواد و روش‌ها: در این کار پژوهشی از تلفیق روش استخراج مایع-مایع همگن با روش میکرواستخراج مایع-مایع پخشی برای استخراج فیتواسترول‌های استیگمااسترول، براسیکااسترول، کمپسترول و بتا-سیتسترول از نمونه‌های خامه حیوانی و آنالیز آن‌ها با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی مجهز به آشکارساز یونیزاسیون شعله‌ای استفاده‌شد. برای رسیدن به کارایی استخراج بالا، اثر فاکتورهای مختلف در هر یک از مراحل استخراج شامل نوع و حجم حلال استخراج‌کننده، حجم عامل جداکننده، سرعت و مدت‌زمان سانتریفوژ در مرحله استخراج مایع-مایع هموژن و نوع و حجم حلال استخراج‌کننده و اثر نمک‌زنی در مرحله میکرواستخراج مایع-مایع پخشی بررسی و بهینه شدند.
یافته‌ها: روش مذکور به‌طور موفقیت‌آمیزی بر روی نمونه‌های خامه انجام گرفت به طوری که حد تشخیص و حد اندازه‌گیری این روش به ترتیب ۱/۲-۹۲/۰ و ۴/۶-۱/۲ نانوگرم در گرم به دست آمد. روش پیشنهادی از دقت بالایی برخوردار بود به طوریکه درصد انحراف استاندارد نسبی در یک روز و در بین روزها کمتر از ۸/۸ گزارش‌شد. همچنین نتایج نشان‌داد مجموع فیتواسترول‌ها در ۲۱ نمونه (۷۰ درصد) بیش‌از ۳ درصد و مغایر با موازین موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بود.
نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش ثابت کرد که روش پیشنهادی ساده و قابل اعتماد بوده و دارای زمان آنالیز کوتاه می‌باشد و توانایی بالایی در استخراج و اندازه‌گیری استرول‌های گیاهی از نمونه‌های خامه حیوانی دارد.
