پروین زندی، خدیجه خوش طینت، میترا قاضی زاده، سپیده علی بیک،
دوره ۷، شماره ۲ - ( تابستان ۱۳۹۱ )
چکیده
سابقه و هدف: یکی از مشکلات عمده تحقیق، نداشتن اطلاعات جامع و به‌هنگام از تحقیقات گذشته است. با ایجاد بانک اطلاعاتی علوم و صنایع غذایی کشور (۸۰-۱۳۵۷) و تکمیل آن در مرحله بعد، بهره‌گیری کامل و سریع پژوهشگران و متخصصان از منابع اطلاعاتی موجود در کشور به زبان فارسی امکان‌پذیر شـد. در این مقاله، نحوه گردآوری و طبقهبندی مدارک علمی بانک اطلاعاتی علوم و صنایع غذایی کشور در سال‌های ۸۵-۱۳۸۱ ارائه و به بررسی و تجزیه و تحلیل این مدارک پرداخته می‌شود.
مواد و روشها: با مراجعه مستقیم تیم گردآوری اطلاعات به مراکز آموزشی، پژوهشی و اجرایی فعال در حوزه علوم و صنایع غذایی، کاربرگه مشخصات کتابشناختی هفت نوع مدرک زیر پوشش طرح، شامل مقاله نشریه، مقاله گردهمایی، طرح تحقیقاتی، پایان‌نامه، کتاب، استاندارد و پروانه ثبت اختراع طی سال‌های ۸۵-۱۳۸۱ تکمیل شد. طبقهبندی موضوعی مدارک با تعیین گروه اصلی و زیرگروه با استفاده از الگوی بین‌المللی پایگاه اطلاعاتی علوم و صنایع غذایی (FSTA) انجام شد. با کد‌گذاری، تعیین کلید‌واژه‌های مناسب و با استفاده از نرم‌افزار طراحی شده در محیط Visual Basic ، مرحله ورود اطلاعات به رایانه و پردازش آن‌ها انجام و در نهـایت، لوح فشـرده (CD) بانک اطلاعاتـی علـوم و صنایع غذایی کشور در سال‌های ۸۵-۱۳۵۷ تولید و آماده بهره برداری شد. توزیع فراوانی نسبی مدارک علمی برحسب نوع مدرک، تاریخ انتشار، موضوع، نقش نشریات و گردهمایی‌های علمی و مشارکت مراکز آموزشی و پژوهشی در تولید مدارک در سال‌های ۸۵-۱۳۸۱ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافتهها: تعداد ۵۴۲۸ مدرک منتشر شده در سال‌های ۸۵-۱۳۸۱ گردآوری شد که شامل ۷۶۷ مقاله نشریه (۱/۱۴%)، ۲۰۸۳ مقاله گردهمایی ( ۴/۳۸%)، ۴۲۱ طرح تحقیقاتی (۸/۷%)، ۹۳۹ پایان‌نامه (۳/۱۷%)، ۲۶۳ کتاب (۸/۴%)، ۶۹۳ استاندارد (۸/۱۲%)، و ۲۶۲ پروانه ثبت اختراع (۸/۴%) بود. به طور کلی، تعداد کل مدارک در سال‌های ۸۵-۱۳۸۱ روندی صعودی داشت. بیشترین تعداد مدارک به ترتیب در گروه‌های میوه‌ها، سبزی‌ها و مغزها (۱/۱۷%)، شیر و فراورده‌های آن (۷/۱۳%)، مواد افزودنی، ادویه‌ها و چاشنی‌ها (۰/۱۱%) و کمترین تعداد به گروه‌های کاکائو، شکلات و فراورده‌های قنادی (۵/۰%)، تخم‌مرغ و فراورده‌های آن (۶/۰%) و اقتصاد (۲/۱%) تعلق داشت. نشریات، گردهمایی‌ها و مراکز علمی عمده در تولید مدارک علمی معرفی و بر سهم و نقش مهم دانشگاه‌های کشور در انتشار مقالات تأکید شد. رتبه‌های اول تا پنجم را در انتشار مقالات نشریه به ترتیب دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، شیراز و فردوسی مشهد کسب کردند.
نتیجه گیری: با بهره‌گیری از نتایج بررسی مدارک بانک اطلاعاتی علوم و صنایع غذایی کشور و مشخص شدن وضعیت موجود، نیازها و کمبودها، برنامه‌ریزی آموزشی و پژوهشی دقیق‌تر و صحیح‌تر برای رشته علوم و صنایع غذایی امکان‌پذیر خواهد شد.
واژگان کلیدی: بانک اطلاعاتی، علوم و صنایع غذایی، مقاله، طرح تحقیقاتی، پایان‌نامه، ایران
