آذین کریم زاده، مریم السادات فروید، زهره امیری، الهام شکیبازاده،
دوره ۸، شماره ۱ - ( ۲-۱۳۹۲ )
چکیده
سابقه و هدف: خودمدیریتی دیابت مانند پیگیری منظم گلوکز خون و محدود کردن چربی دریافتی، نوعی رفتار محسوب می‌شود. برای تغییر و بهبود رفتارهای مرتبط با سلامتی مانند کاهش چربی دریافتی می‌توان از سازه‌های مدل فرانظریه‌ای Transtheoretical Model (TTM) و ارائه راهکارهایی بر مبنای این مدل کمک گرفت. هدف از این مطالعه، بررسی رابطه‌ی سازه‌های مدل فرانظریه‌ای با درصد انرژی دریافتی از چربی در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ بود.
مواد و روشها: پژوهش انجام شده از نوع توصیفی- تحلیلی بود و در سال ۱۳۹۰ انجام شد. داده‌ها با بررسی ۱۳۲ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲ با سنین بین ۳۰ تا ۶۵ سال جمع‌آوری شد. سازه‌های مدل فرانظریه‌ای شامل مرحله‌ی تغییر رفتار برای کاهش چربی دریافتی، خودبسندگی و موازنه‌ی تصمیم‌گیری به وسیله‌ی پرسشنامه بررسی شد. پس از تکمیل پرسشنامه‌ی یادداشت خوراک چهار روزه توسط بیماران و به کمک نرم افزار USDA(pcs۲۴) درصد انرژی دریافتی از چربی تعیین شد. تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها با استفاده از آزمون آماری ANOVA و ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن انجام گرفت.
یافتهها: از بیماران مورد مطالعه، ۲۵ نفر در مرحله‌ی نگهداری (۹/۱۸%)، ۲۴ نفر در مرحله‌ی عمل (۲/۱۸%)، ۲۷ نفر در مرحله‌ی آمادگی (۵/۲۰%)، ۲۹ نفر در مرحله‌ی تأمل (۲۲%) و ۲۷ نفر در مرحله‌ی پیش تأمل (۵/۲۰%) قرار داشتند. خودبسندگی با پیشرفت مراحل تغییر رفتار به طور معنی‌داری افزایش یافته است (۰۰۱/۰>p). با پیشرفت در مراحل تغییر مزایای درک شده برای تغییر رفتار (۰۰۱/۰>p) و امتیاز موازنه‌ی تصمیم‌گیری افزایش (۰۰۱/۰>p) و موانع درک شده برای تغییر رفتار (۰۰۱/۰>p)، به صورت معنی‌دار کاهش یافت. با پیشرفت در مراحل تغییر رفتار، درصد انرژی دریافتی از چربی به صورت معنی‌داری کاهش یافت (۰۰۱/۰>p).
نتیجه گیری: افراد مراحل انتهایی تغییر رفتار نسبت به افراد مراحل پیشین به طور معنی‌داری چربی کمتری مصرف می‌کنند. در این مراحل به طور معنی‌داری مزایای درک شده‌ی بیشتر و موانع کمتری برای کاهش چربی مصرفی مشاهده می‌شود. همچنین این افراد بیشتر از افراد در مراحل پیشین تغییر رفتار قادرند در موقعیتهای مختلف رژیم کم چربی داشته باشند. لذا، با افزایش مزایای درک شده برای محدود کردن چربی دریافتی و افزایش امتیاز خودبسندگی، همزمان با کاهش موانع درک شده‌ی کاهش چربی دریافتی در ذهن افراد دیابتی می‌توان آن‌ها را به سمت مراحل انتهایی تغییر رفتار کاهش چربی دریافتی و حفظ تغییر رفتار حاصل شده سوق داد.
واژگان کلیدی: مدل فرانظریه‌ای، خودبسندگی، موازنه‌ی تصمیم‌گیری، دیابت نوع۲، چربی دریافتی
