دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ، arezoo.rezazadeh@gmail.com
چکیده: (631 مشاهده)
سابقه و هدف:بررسی وضعیت تغذیه‌ای مردم و چگونگی مصرف مواد غذایی خانوار‌ها در کشور به منظور فراهم آوردن شواهد و بهره‌گیری از آن‌ها برای آموزش، ارتقاء سواد غذایی و سیاست‌گذاری‌های تغذیه‌ای یک ضرورت محسوب می‌شود،هدف مطالعه‌ی حاضر تعیین و مقایسه انرژی و موادمغذی دریافتی از سبد غذایی معمول خانوار به تفکیک اقلیم‌ها در سال‌های 1395 تا 1398بود. مواد و روش‌ها:در این مطالعه مقطعی تکرار‌شونده از داده‌های پیمایش هزینه و درآمدخانوار HIES (Household Income and Expenditure Survey) 128716 خانوار ایرانی در سال‌های 1395 تا 1398 استفاده شد.با توجه به تقسیم‌بندی استان‌های ایران به اقلیم‌های 11 گانه در مطالعه‌ی پژوهشی بر وضعیت ریزمغذی‌های ایران (پورا 2)، داده‌های کشوری هزینه درآمد خانوار در سال‌های 1395 تا 1398 بر حسب این اقلیم‌ها تفکیک شد. برای تخمین میزان دریافت از سبد معمول خانوار، مقادیر دریافتی خانوار برای هر یک از اقلام غذایی با استفاده از شاخص معادل مرد بزرگسال AME (Adult male equivalent) به سطح فردی تبدیل شد. با استفاده از نرم‌افزار تغذیه‌ای nutritionist4 و کد‌نویسی در برنامه‌یR مقدار انرژی دریافتی و ریزمغذی‌های آهن، کلسیم، ریبوفلاوین، ویتامین آ به دست آمد. برای مقایسه انرژی و مواد مغذی دریافتی از سبدغذایی معمول خانوار در سال های 1395 تا 1398 از آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون post hoc استفاده شد. یافته‌ها:در چهار سال مورد مطالعه، بیشترین میانگین دریافت انرژی(575/3127 کیلوکالری) و آهن (453/27 میلی‌گرم) مربوط به اقلیم 10 (ایلام، کردستان، کرمانشاه، لرستان و همدان)، بیشترین میانگین کلسیم (82/1070 میلی گرم) و ریبوفلاوین (275/2 میلی‌گرم) مربوط به اقلیم 2 (آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل) و بیشترین میانگین ویتامین آ (347/624 میکروگرم) مربوط به اقلیم 9 (زنجان، قزوین، قم، مرکزی) بود. کمترین میانگین دریافت تمام موارد به جز ویتامین آ در چهار سال مطالعه مربوط به اقلیم 11 (فارس، کرمان، کهگلویه و بویراحمد) و کمترین میانگین دریافت ویتامین آ به اقلیم 5(سیستان بلوچستان، خراسان جنوبی) تعلق داشت. به غیر از مصرف انرژی، آهن، کلسیم، و ریبوفلاوین در اقلیم 7 (بوشهر، هرمزگان، خوزستان) و کلسیم و ریبوفلاوین در اقلیم 8 (تهران، البرز)، در تمام اقلیم‌ها مصرف انرژی و ریزمغذی‌های مورد بررسی در سال 98 نسبت به سال 95 کاهش یافته بود. در رابطه با مصرف ریزمغذی‌ها میانگین مصرف آهن در تمام اقلیم‌ها در 4 سال مطالعه بالاتر از مقادیر رواداشت غذایی توصیه شده RDA (Recommended Dietary Allowance) بود.اما در رابطه با کلسیم، تنها دریافت اقلیم 2 بالاتر از مقدار RDA بود. میانگین مصرف ریبوفلاوین نیز در تمامی اقلیم‌ها بالاتر ازRDA بود. به طور متضاد در رابطه با ویتامین آ، میانگین مصرف در 4 سال مطالعه در تمام اقلیم‌ها کمتر از RDA بود. نتیجه گیری:در مجموع یافته‌ها نشان داد کهوضعیت دریافت انرژی و ریزمغذی‌های مورد مطالعه از سبد غذایی معمول خانوار در فاصله سال‌های مطالعه روند کاهشی داشته است. این وضعیت در اقلیم 11 با وضعیت خشکسالی قابل توجه و اقلیم 5 به عنوان یک اقلیم خشک و با وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین، قابل توجه تر بود. در ضمن، میانگین وضعیت دریافت کلسیم و ویتامین آ در تمام اقلیم‌ها (به جز اقلیم 2 در مورد کلسیم) کمتر از مقادیر RDA بود. این یافته‌ها لزوم برنامه‌ریزی‌های آتی برای اجرای سیاست‌های با محوریت حمایت غذایی به خصوص در اقلیم‌های دارای وضعیت خشکسالی و محروم را مورد تأکید قرار می‌دهد.
aghaalikhani F, Eini-Zinab H, Sobhani R, Rezazadeh A. Comparing Energy and Nutrients of the usual household Food Baskets using Climatic Regions Classification, 2015–2018, and Household Incomes and Expenditure Data. Iranian J Nutr Sci Food Technol 2023; 18 (3) :39-49 URL: http://nsft.sbmu.ac.ir/article-1-3694-fa.html
آقاعلی‌خانی فاطمه، عینی زیناب حسن، سبحانی سید رضا، رضازاده آرزو. تعیین و مقایسه انرژی و موادمغذی سبد غذایی معمول خانوار به تفکیک اقلیم‌ها در سال‌های 1395 تا 1398، با استفاده از داده‌های هزینه و درآمد خانوار. علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران. 1402; 18 (3) :39-49
